Είναι ένα γεγονός που συχνά παραβλέπετε, ότι οι ανισότητες μεταξύ των φύλων επηρεάζουν τόσο τους άνδρες όσο και τις γυναίκες, ιδίως στον τομέα της ψυχικής και ψυχολογικής φροντίδας. Οι έρευνες υπογραμμίζουν την ανάγκη να αναγνωριστούν οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων για την αναζήτηση βοήθειας και τα ανδρικά μοτίβα συναισθηματικής επικοινωνίας, ιδικά στον τομέα ψυχοθεραπείας ή στήριξης.

Η έλλειψη ευαισθητοποίησης σχετικά με το φύλο του κάθε ατόμου όπως και για διαφοροποιήσεις έκφρασης και αναγκών, μπορεί να χαρακτηριστεί ως «τύφλωση φύλου». Γιατί αυτό συμβαίνει ακόμα; Υπάρχουν 2 βασικές υποθέσεις:

1. Οι άνδρες θεωρούνταν παραδοσιακά ως το «κυρίαρχο σεξ» και, ως εκ τούτου, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν πρόωρα συμπεράσματα για το ότι δεν έχουν δυσκολίες που συνδέονται με το φύλο τους, ή συγκεκριμένες ανάγκες. Επίσης, ένα συχνό λανθασμένο συμπέρασμα είναι ότι η «ανδρεία» είναι ένα χαρακτηριστικό που τους καθορίζει (Addis, 2008), χωρίς οποιεσδήποτε δυσκολίες.

• Υπάρχουν πιέσεις στους άντρες να φαίνονται ισχυροί και άτρωτοι (Gilmore, 1990; Levant, et al., 2007; Mahalik et al., 2003), οι οποίες δημιουργούν φραγμούς στην έκφραση αντίθετων απόψεων.

Ως ψυχολόγοι, υποχρέωσή μας είναι να μελετάμε και να εργαζόμαστε με όλο το φάσμα της ανθρώπινης φύσης. Παράλληλα χρειάζεται να αντικαθιστούμε κάθε προκατάληψη σε  οποιαδήποτε μορφή, με το φως της κατανόησης. Ως εκ τούτου, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η κοινωνία και η έρευνα έχουν δυσκολίες στο να εξερευνήσουν και να κατανοήσουν ανοιχτά τις διαφορές μεταξύ των φύλων στην αντιμετώπιση δύσκολων συναισθημάτων, όπως και στις συμπεριφορές που επιλέγουν όταν ζητούν υποστήριξη.

Για παράδειγμα:

               Στη γωνία ενός δρόμου, μια νεαρή γυναίκα κάθεται μόνη. Τα δάκρυα κυλούν στα μάγουλα της. Αρχικά, οι περαστικοί νιώθουν άβολα να την κοιτάξουν και να την προσεγγίσουν. Μετά από λίγα λεπτά, κάποιος/α την πλησιάζει για να ρωτήσει αν μπορεί να βοηθήσει με κάποιο τρόπο. Σύντομα η γυναίκα λέει στον/ην άγνωστο/η την ιστορία της και εισπράττει κατανόηση.

               Σε μια άλλη γωνία, ένας νεαρός άνδρας κάθεται σε ένα παγκάκι μισό μεθυσμένος. Κάθεται, κοιτάζοντας τα άδεια τενεκεδάκια μπύρας ανάμεσα στα πόδια του. Περιστασιακά, κουνάει το κεφάλι του. Οι περαστικοί προτιμούν να στέκονται γύρω του, με την πλάτη τους γυρισμένη, αντί να καθίσουν και αυτοί στο παγκάκι. Τελικά, ο νεαρός άντρας προσεγγίζεται από τον ιδιοκτήτη ενός κοντινού καταστήματος. Ο ιδιοκτήτης του καταστήματος του ζήτησε να φύγει, καθώς ενοχλεί τους πελάτες του καταστήματος. Ο νεαρός κουνάει το κεφάλι του για να δείξει την προθυμία του, σηκώνεται αργά και αποχωρεί.

Από τα 2 άτομα, που είναι προφανώς στενοχωρημένα, ποιο θα ήταν πιο πιθανό να πλησιάσετε;

Αυτό είναι ένα παράδειγμα για το πώς η κοινωνία είναι τυφλή ως προς την κατανόηση του ότι τα αρσενικά όντα του πλανήτη εκφράζουν τη δυσφορία τους διαφορετικά. Κάπως έτσι καταλήγουμε στο να παρερμηνεύουμε το τι συμβαίνει ακριβώς μπροστά στα μάτια μας. Αυτό, σε συνδυασμό με τα δυσανάλογα υψηλά ποσοστά αυτοκτονίας ανδρών, υποδηλώνει ότι οι ανάγκες των ανδρών δεν αναγνωρίζονται και κατά συνέπεια δεν εξυπηρετούνται επαρκώς. Ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας πρέπει να εργαστεί έχοντας κατά νου τις σημαντικές διαφορές φύλου και σεξουαλικότητας, που επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την έκφραση αναγκών και αναζήτηση βοήθειας. Μόνο έτσι μπορεί να υποστηρίξει ουσιαστικά τους πελάτες του και να διαχειριστεί καλύτερα την παρεξηγημένη αρσενική δυσφορία.

Για παράδειγμα, υπάρχουν ενδείξεις ότι τα αρσενικά όντα έχουν διαφορετικές εμπειρίες ως γονείς, και αντιλαμβάνονται διαφορετικά το πως τους μεγάλωσαν οι γονείς τους, συγκριτικά με άτομα του αντίθετου φύλου (Diamond, 2004; Pollack, 1995). Επίσης, οι άνδρες δείχνουν διαφορετικές συμπεριφορές όταν  τους καταβάλλει το στρες (Kolves, et al., 2010) σε σύγκριση με τις γυναίκες. Οι άνδρες τείνουν να εξωτερικεύουν τη δυσφορία τους σε μεγαλύτερο βαθμό από τις γυναίκες και είναι πιο πιθανό να είναι καταστροφικά βίαιοι προς τον εαυτό τους και τους άλλους (Logan, et al., 2008). Στην Αγγλία και την Ουαλία, οι άνδρες παράγουν περίπου το 80% της αντικοινωνικής συμπεριφοράς (Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, 2012).

Ως εκ τούτου, η δυσφορία ενός άνδρα μπορεί να οδηγήσει πιο εύκολα σε φυλάκιση παρά σε ψυχοθεραπεία (Men Minds Matter, 2013). Αυτό το φαινόμενο μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητό λαμβάνοντας υπόψη ότι η αρσενική δυσφορία (μειωμένης έντασης) περνά απαρατήρητη (Swami, 2012) τόσο από τους ίδιους τους άνδρες όσο και από το περιβάλλον τους (Kingerlee, 2012) έως ότου εμφανιστούν ακραίες συμπεριφορές. Μόνο τότε τα ίδια τα άτομα, το περιβάλλον τους ή και στη χειρότερη περίπτωση οι αρχές αντιλαμβάνονται τις προβληματικές συμπεριφορές. Έστω κι έτσι όμως, δεν γίνεται συχνά η σύνδεση μεταξύ προβληματικών συμπεριφορών και του φουρτουνιασμένου εσωτερικού τους κόσμου. Αντί αυτού τα άτομα ταπελλώνονται και στιγματοποιούνται.

Οι Levant et al (2009), υποστηρίζουν ότι η ανδρική κοινωνικοποίηση οδηγεί τους άνδρες να αναπτύξουν λιγότερες συναισθηματικές δεξιότητες. Αυτό συμπεριλαμβάνει το ότι είναι λιγότερο ικανοί να αναγνωρίζουν και να περιγράφουν συναισθήματα με λέξεις. Ως αποτέλεσμα αυτής της κοινωνικοποίησης, ορισμένοι άνδρες μπορεί να αναπτύξουν «αλεξιθιμικές» τάσεις (Levant et al., 2006). Αυτό υποδηλώνει αδυναμία αναγνώρισης και περιγραφής συναισθημάτων που βιώνει το ίδιο άτομο όπως και τα άτομα τα οποία το περιβάλλουν. Αυτό το φαινόμενο υπογραμμίζει το μέγεθος του προβλήματος, αφού η κοινωνία διδάσκει λανθασμένη ύλη στο μάθημα «πως από αγόρι να γίνεις σωστός άνδρας». Ένα από τα βασικά λάθη της ύλης είναι τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζονται σαν θεμέλια σωστού ανδρισμού.

Εάν αυτό υιοθετηθεί από τους συμβούλους ψυχικής ευεξίας, ως αναμενόμενο χαρακτηριστικό του αρσενικού φύλου, τότε κινδυνεύουμε να κλείσουμε τις πόρτες στους άνδρες που χρειάζονται ψυχολογική θεραπεία και υποστήριξη. Χρειάζεται να αναγνωριστεί το ότι για αυτή την δυσκολία δεν ευθύνεται μόνο το άτομο, αλλά και παράγοντες που κανείς δεν μπορεί να επηρεάσει άμεσα. Το να αναπτύξει κάποιος ενήλικας συναισθηματικές δεξιότητες είναι δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο. Όσο πιο νεαρό το αγόρι, τόσο πιο εύκολα μπορεί να αναπτύξει την συναισθηματική του νοημοσύνη. Ας προβληματιστούμε λοιπόν εάν παρέχουμε στα νεαρά αγόρια και τους άνδρες ευκαιρίες να αναπτύξουν δεξιότητες οι οποίες θα τους βοηθήσουν να απολαμβάνουν ουσιώδεις και ικανοποιητικές σχέσεις.

Γιατί είναι σημαντικό να βοηθήσουμε τα αγόρια και τους άνδρες της κοινωνίας μας; Εκτός από το ότι οι άνδρες αντιπροσωπεύουν το μισό του πληθυσμού, η σημασία αυτού του θέματος τονίζεται από τα ακόλουθα στατιστικά στοιχεία:

Αυτοί οι παράγοντες και μόνο, δείχνουν ότι ενώ πολλοί άνδρες φαίνονται άτρωτοι, κάτι πολύ διαφορετικό συμβαίνει πίσω από τα παρασκήνια της ψυχής τους. Τα αρσενικά στερεότυπα είναι ενσωματωμένα στην κοινωνία, στο μυαλό των αγαπημένων μας και μερικές φορές επηρεάζουν την παροχή υπηρεσιών και υποστήριξης. Αυτά προσθέτουν μόνο στον αποκλεισμό, στην απομόνωση και στον στιγματισμό των ανδρών σε όλες τις ηλικίες. Τώρα ίσως περισσότερο από ποτέ, είναι σημαντικό να παρέχουμε και να προωθούμε παρεμβάσεις και υπηρεσίες που βασίζονται σε αποδείξεις αποτελεσματικότητας για την συμμετοχή των αντρών στη θεραπεία. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την κατανόηση του ότι η έκφραση του εσωτερικού κόσμου διαφοροποιείτε ανάλογα με το φύλο του κάθε ατόμου(όπως και από άλλους παράγοντες), και σε κρίσιμες στιγμές της ύπαρξής τος, να βοηθήσουμε τους άνδρες να θέσουν προτεραιότητα τη ζωή παρά τον θάνατο.

Βιβλιογραφία

Addis, M. (2008). Gender and depression in men. Clinical Psychology Science and Practice, 15, 153–168.

Department of Health (2012). Statistics from the National Drug Treatment Monitoring System: Vol. 1. The Numbers. London: Author.

Diamond, M.J. (2004). The shaping of masculinity. International Journal of Psychoanalysis, 85, 359–380.

Gilmore, D. (1990). Manhood in the making. Yale: Yale University Press.

Kingerlee, R. (2012). Conceptualizing men: A transdiagnostic model of male distress. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research, and Practice, 85(1), 83–100.

Kolves, K., Ide, N. & De Leo, D. (2010). Suicidal ideation and behaviour in the aftermath of marital separation: Gender differences. Journal of Affective Disorders, 120(1), 48-53.

Levant, R.F., Hayden, E.W., Halter, M.J. & Williams, C.M. (2009). The efficacy of alexithymia reduction treatment: A pilot study. Journal of Men’s Studies, 17(1), 75–84.

Levant, R.F., Smalley, K.B., Aupont, M. et al. (2007). Initial validation of the male role norms inventory-revised (MRNI-R). Journal of Men’s Studies, 15, 83–100.

Logan, J., Hill, H.A., Black, M.L. et al. (2008). Characteristics of perpetrators in homicide-followed-by-suicide incidents. American Journal of Epidemiology, 168(9),1056–1064.

Mahalik, J.R., Locke, B.D., Ludlow, L.H. et al. (2003). Development of the Conformity to Masculine Norms Inventory. Psychology of Men & Masculinity, 4, 3–25.

Men’s Minds Matter (2013). The psychological wellbeing of men.  Retrieved 24 March 2014 from www.mensmindsmatter.com/mens-psychological-well-being.html

Office for National Statistics (1998). Psychiatric morbidity among prisoners. London: Author.

Swami, V. (2012). Mental health literacy of depression. PloS ONE, 7(11), e49779.

UK Government (2012). Anti-social behaviour order (ASBO) statistics – England and Wales 2012. Available at tinyurl.com/nn95bj2

Wilkins, D. (2010). Untold problems: A review of the essential issues in the mental health of boys and men. London: Men’s Health Forum.